DataFryslân is een onmisbare organisatie om te komen tot een ‘gezamenlijke strategie die richting geeft aan de ingrijpende invloed die datagedreven werken krijgt op de toekomst van bestuurlijk Fryslân’. Dat zegt niet DataFryslân zelf, maar dat zegt de Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) in een brief aan Gedeputeerde Staten van Fryslân. Fred Veenstra, voorzitter van de VFG, licht de aanbeveling toe.

Het is best wel opmerkelijk dat een coöperatie van Friese overheden, kennisinstellingen en private partijen die strategisch samenwerken aan een digitaal Fryslân dat goed is voor haar inwoners op zo’n manier wordt genoemd. Voor Rudolf Simons, directeur van DataFryslân, is de aanbeveling van de VFG niet alleen een enorme opsteker, maar ook een validatie van zijn filosofie: “Wij zijn met DataFryslân al vijf jaar bezig om te komen tot een integrale Friese digitale agenda, en we zien dat het belang daarvan nu echt wordt gevoeld, dat het momentum groeit.”

Die Friese Digitale agenda past in de behoefte aan het oplossen van wat ook wel de Tweede Friese paradox wordt genoemd: Friese overheids- en maatschappelijke organisaties werken op allerlei gebieden heel nauw samen, in allerlei verschillende samenstellingen, maar een integrale, gezamenlijke, grensoverschrijdende strategische agenda op het gebied van maatschappelijke opgaven, dat blijkt vaak nog een brug te ver. Fred Veenstra, burgemeester van de gemeente Fryske Marren en voorzitter van de VFG: “We zijn in Fryslân al een aantal jaren samen bezig hoe we binnen ieders eigen verantwoordelijkheden, bevoegdheden en positie kunnen komen tot een zo nauw mogelijke samenwerking tussen de 18 Friese gemeenten, de provincie en het Wetterskip. Dat is in de praktijk moeilijker dan het lijkt, zelfs al doen we al heel veel dingen met elkaar.”

Dat bleek ook uit het onderzoek dat de RUG Campus Fryslân en adviesbureau Berenschot eind 2021 presenteerden naar het Bestuurlijk Regionaal Ecosysteem Fryslân. Veenstra: “Dat rapport concludeerde: er wordt in Fryslân heel veel en nauw samengewerkt.” Wat heet: hoogleraar bestuurskunde Caspar van den Berg, medeauteur van het rapport, noemde Fryslân ‘Één grote bestuurlijke familie’. “Maar,” zegt Veenstra “er werden ook scherpe vragen gesteld. Bijvoorbeeld: doen we wel op het goede moment de goede dingen? En vooral: waaróm doen we sommige dingen – zit daar een gezamenlijk gedragen Friese visie achter? In het rapport stond een aantal aanbevelingen ter verbetering, en de belangrijkste daarvan was eigenlijk dat een interbestuurlijke samenwerking procesmatig en inhoudelijk toekomstbestendig moet worden gemaakt om dat Bestuurlijk Regionaal Ecosysteem in Fryslân aan kracht en inhoud te kunnen laten winnen.”

Het rapport kwam uit vóór de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022. “Dat was natuurlijk een perfecte aanleiding om alle gemeentelijke coalitieakkoorden die na die verkiezingen werden geschreven, hun plannen voor de komende vier jaar, tegen het licht te houden”, zegt Veenstra. “We dachten: zou het niet mooi zijn als we daaruit de grootste gemeenschappelijke delers konden halen, de rode draden voor het beleid en die dan aan te bieden aan het provinciebestuur. Nu daar de verkiezingen voor de Provinciale Staten achter de rug zijn, moet de provincie zélf werken aan een coalitieakkoord. Het zou natuurlijk geweldig zijn als de belangrijke thema’s zoals wij die als gemeenten hebben geformuleerd ook onderdeel worden van het coalitieakkoord van de provincie.”

Op basis van een scan door de Thorbecke Academie van alle gemeentelijke coalitieakkoorden, kwamen vijf maatschappelijke opgaven naar voren die door alle gemeenten worden gedragen als de belangrijkste beleidsthema’s voor Fryslân en de Friezen: wonen, duurzaamheid en energie, gezondheid en welzijn, ondermijnende criminaliteit en de Friese arbeidsmarkt. Maar er is meer, legt Veenstra uit: “Naast deze rode draden hebben wij als VFG zeven thema’s aangedragen die niet per se in alle coalitieakkoorden voorkomen, maar die wij toch graag onder de aandacht van Gedeputeerde Staten wilden brengen. Denk aan thema’s als de Friese cultuur, natuur en landbouw of openbaar vervoer.” Én DataFryslân. Dat wordt specifiek genoemd als organisatie om te komen tot een ‘gezamenlijke strategie die richting geeft aan de ingrijpende invloed die datagedreven werken krijgt op de toekomst van bestuurlijk Fryslân’.

Rudolf Simons: “Dit laat zien dat DataFryslân inmiddels echt behoort tot de infrastructuur van Fryslân. Samen met onze leden, Friese overheden, kennisinstellingen en andere maatschappelijke partijen werken we strategisch samen aan de digitale transformatie van de provincie Fryslân.”

Fred Veenstra licht de specifieke aanbeveling voor DataFryslân nader toe: “We merken in de praktijk dat data heel belangrijk zijn en dat we die hard nodig hebben om onze visies op allerlei beleidsterreinen te formuleren. Je moet als bestuur weten waar je staat, je moet weten wat de verwachtingen zijn, maar je moet in ieder geval je basis op orde hebben. Sommige gemeenten zijn al aangesloten bij DataFryslân, maar vaak weten de gemeenten die dat nog niet zijn niet precies wat ze eigenlijk nog missen. En voor hen is het belangrijk om het belang van data meer onder de aandacht te brengen. Want op basis van data kun je je planvorming voor de toekomst helder krijgen. Dat is enorm belangrijk en ik geloof dat wij daar als gemeenten nog veel te weinig gebruik van maken.” Rudolf Simons beaamt dat: “En dat terwijl wij als DataFryslân al verder zijn op het gebied van data-onderzoek en -gebruik dan andere Nederlandse provincies. Dankzij de aanbeveling van de VFG komt de digitale Friese agenda weer een grote stap dichterbij.”

 DataFryslân heeft de afgelopen maanden binnen de maatschappelijke thema’s die de VFG als speerpunten ziet een aantal belangrijke onderzoeken gepubliceerd. Zo werd het Fries Venster Thuiswonende Ouderen gepresenteerd, de Earmoedatlas Fryslân, het dashboard Wenje in Fryslân, en dashboards over energie- en vervoersarmoede in de provincie. Het zijn goede voorbeelden van het belang van betrouwbare en actuele cijfers, beaamt Fred Veenstra: “Er gebeurt op dit moment op een heleboel terreinen zoveel, dat het voor een individuele gemeente heel lastig is om er goed grip op te krijgen. Daarom geloven wij als VFG dat je dat samen moet doen. Het is belangrijk dat we van de belangrijkste maatschappelijke thema’s een goed, helder totaalbeeld hebben – en dat we allemaal hetzélfde totaalbeeld hebben – ofwel: dat we het allemaal hebben over dezelfde cijfers, waar niet over te twisten valt. Niet in het minst omdat we ook op die manier aan die 650.000 Friezen en Friezinnen hetzelfde verhaal vertellen.”

 Rudolf Simons: “Dat alle maatschappelijke Friese partijen deelnemen aan het opzetten en onderhouden van één Friese digitale strategie is belangrijk voor Fryslân, voor de regionale ontwikkeling van de provincie. Het is essentieel dat we samen doorpakken. Dat de gezamenlijke Friese gemeenten, verenigd in de VFG, dat ook zo zien, stemt me zeer tevreden. We zijn op de goede weg.”

Alle dashboards en visualisaties die DataFryslân maakt zijn online te raadplegen onder de Frysian Data Exchange