Jeroen Gebben keerde in 2017 na verschillende bestuurlijke omzwervingen terug als burgemeester van Tytsjerksteradiel, in de provincie waar hij als jongentje opgroeide. Hij vraagt zich al langere tijd af hoe de Friese gemeenten gezamenlijk een datagedreven toekomst in kunnen richten. Zijn conclusies: wetenschap als leidraad, meer doen met minder en streven naar ‘maatschappelijk rendement’.
“Het wetenschappelijke karakter van DataFryslân spreekt me sterk aan – het gebruiken van kennis en knowhow om de grote hoeveelheid data waar wij over beschikken om te zetten in relevante informatie. Vooral die slag maken wij als Friese gemeenten nog niet. Wij hebben deskundigen en de wetenschap nodig die ons kunnen begeleiden in welke data we moeten willen benutten, of juist niet moeten willen gebruiken. Ook moeten we nadenken over de ethische kant van het veredelen van data: je kunt als overheid verkeerde dingen doen met data. Je kunt door combineren van data heel veel over mensen te weten komen. In deze discussie is een goede toepassing van de AVG nodig, waarbij voorkomen moet worden dat er niets mag. Veel mensen vinden dat niets mag of kan en gebruiken de AVG als een schaamlap. Volgens mij is de essentie van de AVG: als je dingen doet, maak ze dan voor iedereen controleerbaar, wees transparant en ga integer om met informatie.”
“We moeten met minder mensen meer kunnen doen dankzij meer kwalitatieve data-analyse. Door het optimaliseren van onze data moeten we meer dienstverlening kunnen bieden met minder inspanningen en veel meer kunnen voorspellen over belangrijke thema’s. Neem de vergrijzing: wat doet die met de woningbehoefte en de woningmarkt, met het type voorzieningen dat je hebt? Welke crises staan ons te wachten, wat gebeurt er met het aantal uitkeringsaanvragen? En we moeten streven naar optimaal maatschappelijk rendement. Bijvoorbeeld door dankzij intelligent datagebruik kunnen zien dat een gezin er minder slecht voorstaat dan gedacht, waardoor je het buiten de schuldsanering kunt houden en daarmee een uithuisplaatsing kunt voorkomen.”
“Durf met zulke thema’s te pionieren en betrek daar vooral ook jonge wetenschappers bij. Haal er sowieso meer jongelui bij, want die kijken op een totaal andere manier naar de wereld. Je hebt mensen nodig die de vragen kunnen stellen die leiden tot de juiste data, ook op onverwachte plekken. Een prachtig voorbeeld vind ik dat analyse van het afvalwater bij waterzuiveringsinstallaties inzicht bleek te kunnen bieden in de ontwikkeling en verspreiding van het COVID-19-virus. Dát is buiten de bestaande kaders denken. En dat hebben we nodig, want we weten gewoon heel veel nog niet. En als je het niet weet, dan zie je het ook niet.”
“Ik denk dat een aantal Friese burgemeesters nog niet helemaal weet wat we aan DataFryslân zouden kunnen hebben. Deels is dat een kwestie van onbekend maakt onbemind, deels zijn sommigen van ons misschien wel onvoldoende aangehaakt. Maar we hebben allemaal te maken met dezelfde discussies, zoals de tekorten in het sociale domein, de vergrijzing of de kennisvlucht vanuit de provincie. DataFryslân kan zulke vraagstukken prima begeleiden en van een meer gevalideerd antwoord voorzien. Maar ik zie het liefst dat de provincie Fryslân in dit vraagstuk meer het voortouw en de regie pakt. Juist om de Friese eenheid in dit verhaal te stimuleren.”
Tekst: Diederik Plug. Foto: Marieke Balk.
